World Cancer Day: waarom het zo belangrijk is om je moedervlekken te (laten) controleren

4 februari is World Cancer Day, een topic dat ons als artsen natuurlijk nauw aan het hart ligt. We zoomen daarom vandaag graag in op huidkanker en des te meer op de preventie en vroege detectie ervan.

Wat is huidkanker precies, welke soorten bestaan er en wat kan jij doen om te voorkomen of heel snel te genezen? We helpen je graag tijdig verdachte vlekjes spotten, zodat je niet hoeft te piekeren, zodat de kanker geen kans krijgt om verder te groeien, zodat je meteen tot actie kan overgaan.

Wat zijn de meest voorkomende vormen van huidkanker?

Melanoom

Een melanoom is een kwaadaardige tumor in de huid. Deze vorm van kanker ontstaat doordat de melanocyten, de cellen in je lichaam die pigment aanmaken, abnormaal beginnen te groeien en zo omliggend weefsel ‘overnemen’. Dit kan gebeuren vanuit reeds bestaande moedervlekken, maar er kan ook een nieuwe moedervlek ontwikkelen.

Meestal verandert er plotseling een van je moedervlekken of verschijnt er een nieuwe vlek die snel groeit. Deze zal opvallen door de snelle groei, de grillige vorm of meerdere kleuren. Soms kan de vlek ook gaan bloeden.

Melanomen zijn een agressievere vorm van huidkanker: dat wil zeggen dat ze kunnen uitzaaien. Meestal gebeurt dit in eerste instantie naar de dichtstbijzijnde lymfeklieren. Een vroege herkenning is cruciaal om dit te vermijden.

Dermatologen zullen daarom bij vermoeden van een melanoom de verdachte vlek volledig wegsnijden. Nadien wordt er een weefselonderzoek uitgevoerd, waarbij een inschatting wordt gedaan over het risico op uitzaaiing. Indien er een groot risico is op uitzaaiing, worden verdere onderzoeken afgesproken. Als het een laag risico-melanoom is, volstaat het breder weghalen van de gezonde huid rond het melanoom-litteken, een ‘veilige marge’.

Bij hoog-risico melanomen met uitzaaiingen kan immunotherapie een mogelijke behandeling zijn.

Basaalcelcarcinoom (BCC)

Een basaalcelcarcinoom is de meest voorkomende, maar ook de ‘minst kwaadaardige’ vorm van huidkanker. Deze kanker start in de bovenste laag van de huid, ofwel de epidermis, en groeit zeer langzaam. Uitzaaiingen in het lichaam zijn extreem zeldzaam.

Basaalcelcarcinomen worden heel vaak gelinkt aan langdurige blootstelling aan de zon en dan vooral aan UVA-stralen. Daarom komen de vlekjes voor op plekken die jarenlang veel zon hebben gehad. Ze zien er in eerste instantie niet zo verdacht uit, als lichtrode vlekjes of knobbeltjes.

De behandeling van basaalcelcarcinomen is relatief makkelijk. Bij twijfel over de diagnose zal je dermatoloog eerst een klein stukje van de vlek wegsnijden voor verder onderzoek, ook wel biopsie genoemd. Als het om een basaalcelcarcinoom gaat, wordt het nadien volledig verwijderd. Let wel: hoe groter de vlek, hoe moeilijker te behandelen, hoe groter het litteken. Wacht dus niet te lang om verdachte vlekjes te laten controleren.

Plaveiselcelcarcinoom (PCC)

Een plaveiselcelcarcinoom is de tweede meest voorkomende vorm van huidkanker en ontwikkelt zich wanneer de schade van UV-stralen abnormale veranderingen in de bovenste huidlaag veroorzaakt. Het ziet eruit als een roze knobbeltje op de huid, een pijnlijk wratje of in sommige gevallen als een wondje.

In geval dat er vermoeden is van een plaveiselcelcarcinoom zal de dermatoloog een biopt (stukje weefsel van de vlek) nemen voor verder onderzoek. Blijkt het inderdaad om een plaveiselcelcarcinoom - en dus kanker - te gaan, dan zal je dermatoloog deze helemaal wegsnijden. In de meeste gevallen is dat voldoende.

Plaveiselcelcarcinomen kunnen uitzaaien, maar dat komt niet vaak voor: 4 op 100 mensen krijgt te maken met uitzaaiingen. In het weefselonderzoek wordt daarom ook gekeken naar het risico op uitzaaiiing. Dit hangt af van het groeipatroon, en van de locatie van het plaveiselcelcarcinoom. Afhankelijk hiervan wordt er verder onderzoek naar uitzaaiingen afgesproken.

Omdat deze vorm van huidkanker door langdurige zonnebelasting wordt uitgelokt (en de zon dus vaak de huid ook breder heeft beschadigd) is een goede nacontrole op het ontstaan van nieuwe afwijkingen door de dermatoloog nodig.

De cruciale controle van je moedervlekken

Waarom is het belangrijk om je moedervlekken te controleren?

Preventie en vroege detectie zijn cruciaal bij huidkanker. Je voorkomt huidkanker uiteraard liever dat dat je het hoeft te genezen. En daar kan je zelf gelukkig een grote rol in spelen. Zoals hierboven al duidelijk werd, wordt huidkanker dikwijls veroorzaakt door blootstelling aan UV-stralen. Moet je nu de zon volledig mijden? Neen, maar met mate genieten van de zon en je goed beschermen met een hoge SPF zijn aan te raden.

Er in een vroeg stadium bij zijn betekent namelijk dat de kwaadaardige vlekjes makkelijker verwijderd kunnen worden, dat littekenweefsel klein blijft, maar vooral dat melanomen of plaveicelcarcinomen niet de kans krijgen om uit te zaaien.

Hoe controleer je je moedervlekken het best?

Zelf je huid goed kennen is een eerste stap om vroege detectie van huidkanker in de hand te werken. Weet jij welke (moeder)vlekken je momenteel hebt? Start met die vraag en breng in kaart hoe die er nu uitzien. Op die manier zal je sneller opmerken als er een nieuw vlekje verschijnt, of als een bestaande vlek zich onrustig en verdacht gaat gedragen.

Wil je zelf al even checken of je misschien een melanoom hebt? Dan kan dat via de ABCDE-methode. Daarbij ga je op 5 zaken letten bij de controle van de moedervlek waarvan je vermoed dat het wel eens een ‘slechte’ zou kunnen zijn.

• Asymmetry (asymmetrie): is de moedervlek mooi rond of wijkt de vorm af?
• Border (rand): heeft de moedervlek een onregelmatige, niet gave rand?
• Colour: (kleur): is de moedervlek egaal of merk je meerdere kleuren op?
• Diameter: is de moedervlek groter dan 5mm en groeit die snel?
• Evolution (evolutie): verschijnt of verandert de moedervlek plots - groei, kleurverandering, jeuk?

‍

Heb je nog maar de geringste twijfel over een vlekje? Contacteer dan zo snel mogelijk je arts of dermatoloog. Dat is een tweede belangrijke stap. Zij kunnen overgaan tot een biopsie en snel handelen indien nodig. Binnen de 48u al medisch advies krijgen? Upload een foto en beschrijving van het verdachte vlekje via skindr.com en we zorgen dat je binnen de twee dagen advies krijgt van een ervaren dermatoloog.

Tips om een routine te creëren voor het checken van moedervlekken

1. Stel voor jezelf een maandelijkse reminder in op bijvoorbeeld je gsm die je eraan herinnert om je moedervlekken te controleren. Liefst telkens op dezelfde dag, want zo maak je er echt een gewoonte van.
2. Hang een post-it op je spiegel in de badkamer die je eraan helpt denken om regelmatig eens een check te doen.
3. Check elke keer als je doucht even of je niets verdachts ziet op je huid. Let op rode knobbeltjes of gekke vlekjes qua vorm, kleur of grootte.
4. Vraag iemand in je nabije omgeving om vlekjes op moeilijk zichtbare plekken (bijvoorbeeld op je rug) af en toe na te kijken.
5. Neem om de zoveel tijd een foto van een vlekje waarbij je een slecht gevoel hebt. Zo kan je de evolutie opvolgen.